Uw erfenis in een notendop: wat zijn de regels en wat verandert er?
Astrid Dutré & Sophie Slits
De successierechten of erfbelasting zijn een gewestelijke aangelegenheid en elk gewest heeft zijn eigen tarieven. Wat geldt in het Vlaams Gewest, kan dus verschillen van wat geldt in het Brussels Hoofdstedelijk of het Waals Gewest. We geven u in dit artikel een aantal verschillen en aandachtspunten bij het openvallen van een nalatenschap in België, die nuttig kunnen zijn in uw persoonlijke situatie. De informatie is gebaseerd op de wetgeving van toepassing op 2 september 2024.
Welke regelgeving en tarieven zijn van toepassing op uw erfenis?
Daarvoor wordt er gekeken naar uw laatste fiscale woonplaats. Woont u in de laatste vijf jaar voor uw overlijden op verschillende plaatsen in België, dan zullen de tarieven van het gewest gelden waar u in die periode van 5 jaar het langst gewoond zult hebben.
Welke successierechten gelden per gewest?
Er bestaan eerst en vooral twee grote principes:
Hoe groter het vermogen dat u nalaat, hoe meer er zal moeten betaald worden. De successietarieven zijn in elk gewest progressief.
- Hoe verder en groter de afstand tussen u en uw erfgenamen, hoe meer zij zullen moeten betalen. Dat is vooral van belang voor mensen zonder kinderen, met broers/zussen, neven of nichten of zelfs vreemden die tot de erfenis komen.
In Vlaanderen is de erfbelasting progressief en zijn er drie categorieën van erfgenamen. De opdeling gebeurt op basis van de verwantschapsband met de overledene.
In de eerste categorie vinden we de afstammelingen in rechte lijn en de partner terug. Niet alleen de huwelijkspartner valt daaronder, maar ook de wettelijk of meer dan één jaar feitelijk samenwonende partner.
Vlaanderen is het enige Gewest waar in die eerste tariefgroep het roerend en onroerend vermogen apart belast worden. Dat resulteert ook in een lagere erfbelasting. In de tweede tariefgroep zitten de broers en zussen en in het derde en laatste tarief alle andere personen.
Vlaanderen heeft de successietarieven tussen broers en zussen en tussen ‘alle anderen’ in het verleden reeds gevoelig verlaagd. Dat ging gepaard met de inwerkingtreding van het nieuwe federale erfrecht op 1/09/2018. Het hoogste successietarief werd afgetopt op 55% (voorheen 65%).
In Wallonië zijn er vier verschillende categorieën naargelang de graad van verwantschap met de overledene.
De afstammelingen, de echtgenoten en de wettelijke samenwoners zitten in de eerste categorie. In de tweede categorie vinden we de broers/zussen, in de derde groep hebben we de nonkels/tantes, neven of nichten en ten slotte, in de vierde en laatste categorie, de andere personen.
Deze tarieven zijn onveranderd gebleven sinds het begin van de 20ste eeuw.
In Brussel zijn de successierechten ook progressief. Net zoals in Wallonië zijn er vier categorieën van erfgenamen.
Begin dit jaar keurde het Brusselse Parlement een ordonnantie goed waardoor de meer dan één jaar feitelijk samenwonende partners gelijkgeschakeld worden met echtgenoten en wettelijke samenwoners.
Belangrijk om te weten is echter dat die gelijkschakeling enkel geldt op fiscaal vlak. Feitelijk samenwonende partners erven op basis van de wet namelijk niet van elkaar, in tegenstelling tot de huwelijkspartner (vruchtgebruik op de nalatenschap) en de wettelijk samenwonende partner (vruchtgebruik op de gezinswoning).
Bijzonder statuut van de gezinswoning
Elk Gewest heeft een bijzondere regeling voor de gezinswoning. De langstlevende partner betaalt geen successierechten op het aandeel dat hij of zij erft, al dienen we ook hier alert te zijn bij de invulling van het begrip ‘partner’.
- In Vlaanderen valt daar de echtgenoot, de wettelijk en de meer dan drie jaar feitelijk samenwonende partner onder.
- In Brussel is er een vrijstelling van successierechten voor het aandeel in de gezinswoning dat geërfd wordt door de echtgenoot en de wettelijk samenwonende partner. De meer dan 3 jaar feitelijk samenwonende partners genieten van de verminderde gunsttarieven die gelden voor de gezinswoning.
- In Wallonië is er een vrijstelling van successierechten voor het aandeel in de gezinswoning dat geërfd wordt door de echtgenoot en de wettelijk samenwonende partner.
Om die vrijstelling te kunnen genieten, moeten bijkomend de volgende voorwaarden vervuld zijn:
- De woning moet de hoofdverblijfplaats geweest zijn van de overledene
- En dat gedurende minstens vijf jaar voor het overlijden
Deze voorwaarde met betrekking tot de naleving van de termijn van vijf jaar zou worden geschrapt. Wallonië erkent de feitelijke samenwoners niet, zij blijven vreemden voor elkaar en worden ook zo belast.
Wacht niet langer om uw successie te plannen
Maak een afspraak met een estate planner voor advies op maat. In onze brochure vindt u ook meer informatie over successieplanning.
Welke veranderingen zijn op til voor uw successierechten?
In het Waalse regeerakkoord vinden we de ambitie terug om de successietarieven te verlagen. Er komen nieuwe minimumtarieven en de tarieven worden gehalveerd.
De inwerkingtreding van die nieuwe tarieven gaat samen met de oprichting van een Waalse Belastingadministratie (op dit moment is de inning van de successierechten in handen van de federale overheid).
In Vlaanderen is het voorlopig nog wachten op een regeerakkoord. We houden u uiteraard op de hoogte over de verdere ontwikkelingen.
In Brussel traden begin dit jaar reeds een aantal nieuwe maatregelen in werking. Op dit moment is er niets bekend over eventuele nieuwigheden of aanpassingen.
In afwachting van de concrete uitrol van de hervormingen op het vlak van de erfbelasting en de successierechten in de verschillende gewesten, is het belangrijk om te weten dat bij vermogens- en successieplanning naast de fiscale motieven ook de burgerlijke motieven minstens even belangrijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan de bescherming van wie u lief is, zoals uw partner en uw kinderen, uw wensen en het opvangen van specifieke zorgen, zoals het beheer van tegoeden van een minderjarige of wilsonbekwaam kind.
Daarnaast moeten we ook rekening houden met het erf- en huwelijksvermogensrecht. De wetgever voorziet veel zaken, maar niet alles. Soms is het dus noodzakelijk om zelf te gaan bijsturen in een huwelijkscontract of via de opmaak van een testament.
