Ik verkoop mijn bedrijf en nadien

Om die reden belichten we in dit artikel twee veelvoorkomende vragen van ondernemers bij de verkoop van hun onderneming: het behoud van hun financiële onafhankelijkheid en de overdracht van hun vermogen naar de volgende generatie.

Om die vragen te beantwoorden gaan we eerst samen met u in gesprek. We verzamelen alle informatie die verband houdt met uw persoonlijke en familiale situatie. Er wordt uiteraard ook rekening gehouden met uw volledige vermogen. Zowel uw roerend, onroerend als zakelijk vermogen worden in kaart gebracht. Ook eventuele schulden en kredieten worden opgelijst. Samen bekijken we verder welke goederen enkel van u of gemeenschappelijk met uw partner zijn.

De oorsprong van de bedrijfsfondsen is hier bepalend. Indien u getrouwd bent, is het dus essentieel om te weten van wie de bedrijfsaandelen zijn. Dat hangt af van uw huwelijksstelsel, de manier waarop u de aandelen in bezit kreeg (zelf of middels erfenis of schenking) en de oorsprong van de gelden waarmee u op de aandelen hebt ingetekend. Eens we de juridische aard van de aandelen (en op termijn het kapitaal van de aandelenverkoop) kennen, moeten we uw erfgenamen nog bepalen. Op basis van uw gezinssituatie stellen we vast wie uw wettelijke erfgenamen zijn en wat hun erfdeel is. We maken een schatting van de te betalen successierechten in uw huidige situatie.

Dat alles gieten we in een rapport genaamd ‘de vermogensscan’, dat we samen met u bespreken en overlopen.

U kent uw erfgenamen en hun erfdeel en weet waar u zelf aan toe bent.

Bent u niet tevreden met de wettelijke erfopvolging? Of wilt u de verschuldigde successierechten beperken? Dan bestaan er verschillende opties voor successieplanning om te voldoen aan uw wensen.

• Uw huwelijkscontract biedt een eerste mogelijkheid. Het bepaalt onder meer hoe het vermogen verdeeld wordt tussen uw partner en uzelf in verschillende situaties, waaronder een overlijden. Dit planningsinstrument wordt echter amper of vaak slecht gebruikt. Het stelt u nochtans in staat om uw partner een bescherming op maat te bieden, door bijvoorbeeld een eigen goed in te brengen in de gemeenschap of een keuzebeding in te lassen. Een analyse van uw huwelijkscontract is essentieel en de eerste stap in het kader van uw planningsverhaal.

• Met een testament kunt u dan weer afwijken van de wettelijke erfopvolging, rekening houdend met de reservataire erfgenamen. Door bepaalde legaten te voorzien, kan een testament sommige erfgenamen beschermen of de verschuldigde successierechten beperken. Dat doet u door een testament op te stellen waarbij u rechtstreeks de kleinkinderen begunstigt, een restlegaat voorziet of de gezinswoning overlaat aan de overlevende partner.

• Komt een overdracht van uw vermogen naar de volgende generatie nog te vroeg, dan kunt u ook een tijdelijke overlijdensverzekering afsluiten. Als u in uw naam en ten gunste van uw erfgenamen een dergelijke verzekering (doorgaans voor 3 tot 10 jaar) afsluit, dan wordt er bij uw overlijden een kapitaal gestort voor de betaling van de successierechten. Hoewel het principe eenvoudig is, let u het best ook op de structuur van een dergelijke verzekering. De uitkering bij uw overlijden kan immers zelf ook onderworpen zijn aan successierechten. Om dat te voorkomen, kunnen uw erfgenamen beter zelf deze verzekering afsluiten, waarbij u optreedt als verzekerde.

• U kunt ten slotte tijdens uw leven reeds goederen overdragen aan wie u lief is via een schenking van een gedeelte van uw roerende goederen. De schenkingsakte kan een onderhandse akte of een notariële akte zijn. Is er schenkbelasting betaald (gewestelijke bevoegdheid – in het Vlaams Gewest tarief tussen 3 en 7%), dan verdwijnen de geschonken goederen definitief uit uw vermogen. Bij uw overlijden zijn geen successierechten meer verschuldigd. Bij de schenking van een in België gelegen onroerend goed moet een notariële akte opgemaakt worden. Er zijn dan progressieve schenkingsrechten verschuldigd (tussen 3 en 40% naargelang de verwantschapsband en de waarde van het geschonken goed). Een schenking heeft een definitief karakter en men moet dus goed wikken en wegen hoeveel geld men kan missen zonder in te boeten aan de levensstandaard die men gewoon is.

Daarenboven zijn er heel wat mogelijkheden om financiële zekerheden in te bouwen voor de schenker en bovendien een zekere controle te houden over wat er met de schenking wel en niet kan gebeuren. Zo kunt u schenken met een voorbehoud van vruchtgebruik of een optionele financiële rentelast koppelen aan uw schenking. Zo bent u zeker dat u steeds een bepaalde uitkering kan opnemen ongeacht wat de portefeuille heeft opgebracht. Naast het voorbehoud van vruchtgebruik kunnen ook nog andere voorwaarden aan een schenking worden gekoppeld. Het conventioneel beding van terugkeer zorgt ervoor dat de geschonken goederen vrij van erfbelasting zullen terugkeren naar de schenker, mocht de begiftigde voor de schenker komen te overlijden. Met een uitsluitingsclausule kan ook bepaald worden dat het geschonken goed niet mag worden ingebracht in een vermogensgemeenschap of mag betrokken worden in enige verrekening. Informeer u goed over al die modaliteiten voor u begint met schenken.

Elk gewest heeft ook een gunstregime dat toepassing vindt in geval van een erfenis of schenking van een familiale onderneming of vennootschap:

• In het Brussels Hoofdstedelijk en Vlaams Gewest geldt voor de vererving van aandelen van een familiebedrijf een vast tarief van 3 of 7% indien aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. In het Waals Gewest geldt voor de vererving van aandelen van een familiebedrijf een vast tarief van 0% indien aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan.

• De schenking van een familiale onderneming of vennootschap kan in de drie gewesten aan 0%, mits naleving van bepaalde voorwaarden.