De zorgvolmacht: uw persoonlijke parachute
Astrid Dutré
Zolang u gezond van geest bent, kunt u zelf alle handelingen voor het beheer van uw vermogen stellen. Maar wat als uw mentale gezondheid achteruitgaat? In het ergste geval wordt u via de Vrederechter onder bewind geplaatst, waardoor kostbare tijd verloren gaat en u in een administratieve mallemolen terecht komt. U kunt dit echter voorkomen door vooraf al een zorgvolmacht op te stellen.
Wat is een zorgvolmacht?
Een zorgvolmacht is een overeenkomst waarbij u (lastgever) aan een of meer personen (lasthebbers) een volmacht geeft om in uw plaats daden van beheer en beschikking te stellen. Met andere woorden, u legt zelf vast door wie en hoe uw vermogen moet beheerd worden wanneer u dat niet meer kunt.
8 tips om het maximum te halen uit uw zorgvolmacht:
- Bespaar kosten met een gemeenschappelijke zorgvolmacht
Partners kunnen elk een afzonderlijke zorgvolmacht laten opstellen. Maar aangezien ze vaak elkaar aanstellen als lasthebber en vervolgens de kinderen, kan één gemeenschappelijke zorgvolmacht hen kosten besparen.
Het vast ereloon van de notaris voor het opstellen van een zorgvolmacht bedraagt sinds 1 januari 2023 195 euro, maar bij twee lastgevers, betaalt u nog maar 295 euro. Naast het ereloon moet u rekening houden met andere bijkomende kosten zoals het registratierecht, het recht op geschrift en de kosten verbonden aan de inschrijving in het Centraal Register van Lastgevingsovereenkomsten. Uw notaris is de aangewezen persoon om u daarover te informeren.
- Beslis zelf wanneer en onder welke voorwaarden uw zorgvolmacht ingaat
U beslist zelf wanneer de zorgvolmacht ingaat: onmiddellijk wanneer u nog wilsbekwaam bent, maar bijvoorbeeld enkel slecht ter been of op een later tijdstip wanneer u mentaal of fysiek niet meer in staat bent om bepaalde handelingen te stellen.
U kunt bovendien bepalen op welke manier uw wilsonbekwaamheid wordt vastgesteld. Vaak kiezen lastgevers ervoor om het moment van wilsonbekwaamheid te laten beoordelen door twee onafhankelijke artsen. Ons advies: maak dit niet nodeloos complex.
In de meeste zorgvolmachten voorziet men dat de lasthebber ten aanzien van derden (zoals de bank) en tussenkomende notarissen geen enkel bewijs moet leveren dat aan de vereisten van inwerkingtreding is voldaan. Het optreden van de lasthebber en de aanbieding van de zorgvolmacht is daar op zich voldoende bewijs voor. Als de lasthebber de afgesproken voorwaarden voor de uitoefening niet naleeft, kan de lastgever hem achteraf aansprakelijk stellen.
- Voorzie een watervalprincipe voor continuïteit
Voorzie in de zorgvolmacht indien mogelijk meerdere lasthebbers. Want als de eerst aangeduide lasthebber later zelf niet meer in staat is om voor u op te treden vanwege ziekte, overlijden of het beëindigen van het mandaat zal de volgende lasthebber het overnemen. Dat noemen we het watervalprincipe.
Een zorgvolmacht wordt pas van kracht nadat de lasthebbers hun mandaat hebben aanvaard. Dat kunnen ze onmiddellijk doen bij het opstellen van de akte of eventueel later, zodra de eerste lasthebber niet meer kan of wil optreden.
- Voorkom belangenconflicten
Soms kunnen er belangenconflicten ontstaan tussen de lastgever en de lasthebber. Om dat te voorkomen, kunt u van tevoren een lasthebber ad hoc aanstellen. Die persoon zal dan optreden in plaats van de oorspronkelijke lasthebber. Het is bijvoorbeeld niet toegestaan dat een lasthebber een schenking aan zichzelf doet.
- Ga voor een notariële akte
Een zorgvolmacht kan zowel notarieel als onderhands worden opgesteld, maar in de praktijk worden zo goed als alle zorgvolmachten notarieel opgemaakt. Een notariële akte is immers verplicht wanneer de zorgvolmacht zal worden aangewend in het kader van een toekomstige schenking of de verkoop van vastgoed.
Een belangrijke voorwaarde om de zorgvolmacht uitwerking te geven, is dat die geregistreerd werd in het Centraal Register van Lastgevingsovereenkomsten. Zonder die registratie zou de zorgvolmacht van rechtswege eindigen zodra u wilsonbekwaam wordt, wat uiteraard niet de bedoeling is.
De notaris zal voor deze registratie zorgen.
- Bepaal de inhoud van uw zorgvolmacht
In de zorgvolmacht ligt de klemtoon op het beheer van uw vermogen maar deze kan ook beperkte handelingen met betrekking tot uw persoon bevatten.
U kunt onder meer regelingen treffen voor:
- de afhandeling van uw belastingen
- verhuringen
- bankzaken
- optreden in rechte
- de aan- en verkoop van vastgoed
- het uitvoeren van schenkingen
- het wijzigen uw huwelijkscontract
Wat betreft uw persoon kunt u vastleggen in welke rust- of verzorgingsinstelling u wilt verblijven, door welke arts u behandeld wilt worden, welke patiëntenrechten uw lasthebber mag uitoefenen …
- Hou rekening met uw vermogensplanning
U kunt voorzien dat de lasthebber nog schenkingen kan uitvoeren naar vooraf aangeduide personen met eventuele invoeging van bepaalde voorwaarden ter bescherming van de lastgever. Bijvoorbeeld een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik, opname van een financiële rentelast, een onderhoudsverplichting …
Op die manier kan de lasthebber indien nodig nog roerende schenkingen uitvoeren en die laten registeren. De vlakke schenkbelasting op roerende goederen (in het Vlaams Gewest 3% of 7%) is immers veel voordeliger dan de oplopende tarieven van erfbelasting.
In sommige gevallen is het verstandig om een lasthebber ad hoc aan te stellen om een belangenconflict te vermijden. Als er meerdere lasthebbers zijn aangesteld, bijvoorbeeld de kinderen, kan er zelfs gekruist worden opgetreden om problemen te vermijden.
Het is belangrijk om die bijzondere volmacht tot schenken expliciet te voorzien. Vooral bij oudere zorgvolmachten merken we dat dat soms ontbreekt. Om alle misverstanden te vermijden, is het nuttig om uw bestaande zorgvolmacht op dit punt aan te vullen.
In het kader van planning kan ook voorzien worden om alsnog een maatschap op te richten, het huwelijkscontract aan te passen, een beding van aanwas op te stellen …
Opgelet, een zorgvolmacht kan niet gebruikt worden om een testament op te stellen. Een testament is immers een hoogstpersoonlijk document. We raden aan om de inhoud van uw testament in lijn te brengen met uw zorgvolmacht, zodat alles één logisch geheel vormt.
- De zorgvolmacht in de praktijk
Wanneer de notaris een ontwerp voor uw zorgvolmacht heeft opgemaakt, is het steeds verstandig om die tekst ook voor te leggen aan uw financieel adviseur of boekhouder. Zij kijken met een pragmatische blik naar het juridische document en kunnen eventueel nog praktische verfijningen toevoegen.
U bent ondernemer met een eigen bedrijf? Leg de inhoud van uw zorgvolmacht dan zeker naast de statuten van uw vennootschap en de opvolgingsregeling die daarin werd uitgestippeld bij overlijden of wilsonbekwaamheid.
Deze publicatie heeft een louter informatief karakter en verbindt geenszins de bank. Zij houdt geen rekening met uw persoonlijke situatie en kan in geen geval gelijkgesteld worden met een juridisch of fiscaal advies noch met een raad over financiële planning. Ze houdt rekening met de wetgeving die van kracht is op het moment van schrijven. Gezien de complexiteit van bepaalde verrichtingen en hun implicaties op burgerrechtelijk en fiscaal vlak, raden wij u ten stelligste aan om uw notaris of persoonlijk adviseur te raadplegen.
